Gouache en Acrylverf: Zijn Ze Hetzelfde?

De kunstwereld kent een rijk palet aan mediums, elk met zijn eigen unieke eigenschappen en toepassingen. Twee populaire verfsoorten die vaak voor verwarring zorgen, zijn gouache en acrylverf. Hoewel beide watergedragen zijn en veelzijdig lijken, schuilen er fundamentele verschillen in hun samenstelling en gedrag die bepalend zijn voor het uiteindelijke resultaat van je kunstwerk. De vraag 'Is acrylverf hetzelfde als gouache?' is dan ook pertinent en verdient een uitgebreid antwoord. Laten we dieper ingaan op deze twee mediums, hun geschiedenis, eigenschappen en hoe ze zich tot elkaar verhouden, zodat je weloverwogen keuzes kunt maken voor je creatieve projecten.

Gouache en acrylverf zijn beide geliefd bij kunstenaars, illustratoren en hobbyisten, maar ze bieden elk een totaal andere schilderervaring en afwerking. Het begrijpen van deze verschillen is essentieel om het maximale uit je materialen te halen en de gewenste expressie te bereiken. We verkennen de unieke kenmerken van gouache, vergelijken het met aquarel en acryl, en duiken in de praktische aspecten zoals materiaalkeuze en veelvoorkomende toepassingen.

Wat is Gouache? Een Diepere Duik in Dekkende Waterverf

De term gouache is afgeleid van het Italiaanse woord 'guazzo', wat zoiets als 'plas' of 'poel van water' betekent. Deze naam is zeer toepasselijk, want water speelt een cruciale rol bij het schilderen met gouache. De hoeveelheid water die je aan deze verf toevoegt, beïnvloedt direct de consistentie en daarmee het resultaat op je papier. Gouache is samengesteld uit pigment, water en een bindmiddel, meestal Arabische gom of dextrine. Wanneer de verf uit de tube komt, is het een behoorlijk dikke substantie, vergelijkbaar met tandpasta.

Een van de meest kenmerkende eigenschappen van gouache is de dekkende aard. In tegenstelling tot de transparantie van aquarelverf, biedt gouache een solide, ondoorzichtige kleurlaag, vooral wanneer je minder water toevoegt. Dit maakt het ideaal voor het creëren van strakke vlakken, het corrigeren van fouten en het werken van donker naar licht. Het droogt op tot een prachtig, mat en fluweelachtig oppervlak, wat een unieke esthetiek geeft aan je schilderijen. Dit matte effect draagt bij aan de professionele uitstraling en de diepte van de kleuren.

De belangrijkste en misschien wel leukste eigenschap van gouache is de herbewerkbaarheid na droging. Zowel op je papier als op je palet kun je opgedroogde gouache op elk gewenst moment weer 'activeren' door er water aan toe te voegen. Dit kan eenvoudig met een verstuiver of direct met je penseel. Deze eigenschap is een gamechanger voor kunstenaars, omdat het fouten corrigeren kinderspel maakt, het naadloos laten overvloeien van kleuren vergemakkelijkt, en het je in staat stelt om opgedroogde verf op je palet keer op keer opnieuw te gebruiken, wat verspilling tegengaat.

Historische Ontwikkeling van Gouache: Van Oude Tijden tot Nu

De geschiedenis van gouache is net zo rijk en gelaagd als de verf zelf. Oorspronkelijk was gouache een techniek waarbij aquarelverf, een van nature transparante gomverf, werd gemengd met een dekkend wit pigment om een ondoorzichtige gekleurde verf te creëren. Vroeger bestond dit wit vaak uit kalk vermengd met Arabische gom; later, vanaf het midden van de negentiende eeuw, werd zinkwit of lithopoon gebruikt. Deze methode maakte het mogelijk om de ondergrond volledig te bedekken, in tegenstelling tot aquarel waarbij de ondergrond zichtbaar blijft.

Deze techniek was aanvankelijk een typisch Westers verschijnsel. Hoewel in het Oosten al sinds het oude Egypte gomverf met vulstoffen werd gebruikt voor dekking, was Arabische gom in middeleeuws West-Europa schaars. In de miniatuurkunst werd wel met dekverf gewerkt, maar dit was meestal een goedkope lijmverf op basis van beenderlijm. Pas tegen het einde van de middeleeuwen, met de opkomst van papier, kreeg gomverf een bredere toepassing.

De behoefte aan gouache groeide toen men een aanvulling zocht op de bewerkelijke en kostbare olieverftechniek, die vaak na verloop van tijd vergeelde. Gouache bood een medium voor goedkopere, spontanere en frissere resultaten, ideaal voor voorstudies van fresco’s, die zelf dekkend en mat opdroogden. De term 'gouache' in de huidige zin van dekkende waterverf stamt uit het achttiende-eeuwse Frankrijk. Destijds werd het, mede door zijn heldere 'pasteltinten' (veroorzaakt door de menging met wit), veel gebruikt in gemengde technieken met pastel of aquarel, en zelfs industrieel voor behangpapier.

Aan het eind van de negentiende eeuw kwam de industriële productie van dekkende waterverf op gang, verkocht onder de naam plakkaatverf. Deze verf, vaak met dextrine als bindmiddel, was goedkoop en werd voornamelijk gebruikt voor posters, illustraties, decoraties en decors. Vandaar ook de Engelse namen 'poster paint' of 'designer's colours'. Hoewel oorspronkelijk van mindere kwaliteit en lichtechtheid, begon men in de jaren dertig van de twintigste eeuw ook duurdere plakkaatverftypen met lichtechte pigmenten te produceren. Het deftigere woord 'gouache' ging over op deze betere verf om het te onderscheiden van het meer als hobbymateriaal gevoelde 'plakkaatverf' en te benadrukken dat het een volwaardig kunstenaarsmedium betreft. Echter, door de kwetsbaarheid is gouache in decoratieve toepassingen grotendeels vervangen door watervaste acrylverf. Het is belangrijk op te merken dat er tegenwoordig ook wateroplosbare, mat opdrogende acrylverf bestaat die door sommige fabrikanten eveneens 'gouache' wordt genoemd, wat de verwarring rondom de term vergroot.

Gouache versus Andere Verfsoorten: Een Duidelijke Vergelijking

Om de unieke positie van gouache in het spectrum van verfsoorten te begrijpen, is het nuttig om deze te vergelijken met aquarelverf en acrylverf. Hoewel ze alle drie watergedragen zijn, verschillen ze significant in hun samenstelling, gedrag en de resultaten die ze opleveren.

Gouache en Aquarel: Transparant versus Dekkend

Het belangrijkste verschil tussen gouache en aquarelverf ligt in hun dekkracht en de mate van pigmentatie. Aquarelverf staat bekend om zijn transparantie; het laat de witte ondergrond doorschijnen en creëert heldere, lumineuze effecten door de gelaagdheid. Het bindmiddel, meestal Arabische gom, zorgt voor een vloeiende, doorschijnende toepassing.

Gouache, daarentegen, is van nature veel dekkender. Dit komt doordat gouache over het algemeen meer pigment bevat en vaak fijne vulstoffen om de opaciteit te vergroten. Je kunt er pasteuzer mee schilderen wanneer je weinig of geen water toevoegt, wat resulteert in een solide kleurlaag die de ondergrond volledig bedekt. Hoewel gouache dekkend is, kun je door veel water toe te voegen ook transparante, aquarel-achtige effecten bereiken, wat het een zeer veelzijdig medium maakt. Het stelt je in staat om te spelen met zowel transparante als dekkende vlakken binnen één schilderij, wat met pure aquarel veel moeilijker is.

Gouache en Acrylverf: De Kern van het Verschil

Hier komen we bij de kern van de initiële vraag: is acrylverf hetzelfde als gouache? Het korte antwoord is: Nee, fundamenteel niet, hoewel er uitzonderingen zijn die tot verwarring leiden. Het cruciale verschil zit in hoe de verf opdroogt en of deze na droging nog herbewerkbaar is.

Acrylverf droogt op tot een watervaste en permanente laag. Zodra acryl droog is, kun je het niet meer met water bewerken of oplossen. Dit betekent dat een nieuwe laag over een opgedroogde acrylverflaag de onderste laag niet zal beïnvloeden of 'meesmeert'. Dit maakt acrylverf extreem duurzaam en geschikt voor gelaagdheid zonder dat kleuren in elkaar overlopen. Het bindmiddel in acrylverf is een acrylpolymeer emulsie, die bij droging een flexibele, plastic-achtige film vormt. Acrylverf is ook extreem veelzijdig wat betreft ondergronden; het hecht goed op vrijwel alles, van papier en doek tot hout en metaal, en is verkrijgbaar in diverse afwerkingen, van mat tot hoogglans.

Gouache, zoals we eerder bespraken, behoudt zijn herbewerkbaarheid na droging. Zelfs dagen, weken of maanden later kun je een gouacheschilderij weer nat maken en de verf opnieuw verspreiden of corrigeren. Dit betekent dat onderliggende lagen kunnen mengen met nieuwe lagen als ze nat worden. Dit is een enorm voordeel voor correcties en naadloze overgangen, maar het betekent ook dat een gouacheschilderij altijd gevoelig blijft voor vocht, tenzij het gefixeerd wordt.

De verwarring ontstaat soms doordat bepaalde fabrikanten matte, wateroplosbare acrylverven op de markt brengen die zij eveneens 'gouache' noemen. Deze producten proberen de matte afwerking en soms de opaciteit van traditionele gouache na te bootsen, maar ze drogen uiteindelijk watervast op, waardoor de essentiële herbewerkbaarheid van echte gouache verloren gaat. Het is dus belangrijk om de productomschrijving nauwkeurig te lezen en te begrijpen welk type bindmiddel de verf bevat.

Vergelijkende Tabel: Gouache versus Aquarel versus Acryl

Kies de Perfecte Gouache: Merken en Kwaliteit

Net als bij andere verfsoorten zijn er aanzienlijke verschillen in kwaliteit en prijs tussen verschillende merken gouacheverf. De kwaliteit van gouache kan voornamelijk worden beoordeeld aan de hand van de hoeveelheid en puurheid van het pigment. Een goede gouache bevat een hoge concentratie zuiver pigment, zonder dat er witte dekkende verf als 'opvulmiddel' is toegevoegd. Dit resulteert in intense kleuren, een betere dekking en een hoge lichtechtheid – de mate waarin een kleur door zonlicht wordt beïnvloed op de lange termijn. Een hoge lichtechtheid betekent dat je kunstwerk zijn kleurenpracht langer behoudt.

Talens Gouache Extra Fine

De naam zegt het al: deze gouache is extra fine. Dit betekent dat de pigmenten in de verf uitzonderlijk fijn gemalen zijn. Dit fijne malingsproces zorgt ervoor dat de kleuren extra dekkend en gelijkmatig uit de tube komen. Bovendien draagt deze fijne pigmentmalen bij aan de hoge lichtechtheid van Talens gouache; de kleuren blijven na verloop van tijd hetzelfde en verliezen hun intensiteit niet. De verf droogt snel op tot een egaal, fluweelachtig, mat oppervlak, wat een professionele afwerking geeft. Talens Gouache Extra Fine staat bekend om zijn uitstekende prijs-kwaliteitverhouding, waardoor het een toegankelijke keuze is voor zowel beginners als gevorderde kunstenaars die op zoek zijn naar betrouwbare kwaliteit.

Winsor & Newton Designers Gouache

Als je een stapje hoger wilt in kwaliteit, dan is de gouache van Winsor & Newton een uitstekende keuze. Deze valt in de categorie 'topkwaliteit' en is nog iets dekkender en hoger gepigmenteerd dan de gouache van Talens. Gebruikers prijzen de kleuren om hun egalere en gelijkmatigere consistentie, wat zorgt voor een vloeiende applicatie. Een ander voordeel is dat het kleurverschil tussen de natte en droge staat bij Winsor & Newton kleiner is dan bij Talens, wat helpt bij het nauwkeurig inschatten van de uiteindelijke kleur. Winsor & Newton biedt tevens een breder scala aan kleuren, wat meer mogelijkheden biedt voor gedetailleerd en gevarieerd werk. Deze gouache is een favoriet onder professionele illustratoren en ontwerpers.

Daniel Smith Extra Fine Gouache

Eind 2022 betrad Daniel Smith, al bekend om zijn hoogwaardige aquarelverf, de gouachemarkt met hun eerste lijn Extra Fine Gouache. De consistentie van deze gouache is over het algemeen iets dikker dan die van de voorgaande merken, en de pigmentatie is nog sterker. Dit vereist wellicht wat meer oefening met het toevoegen van water; er is iets meer water nodig om de verf vloeibaarder te maken, maar te veel water kan de dekkracht verminderen. Wanneer je echter de juiste balans vindt, werk je met een gouache van mogelijk de hoogste kwaliteit. Wat Daniel Smith gouache echt onderscheidt, is het gemak waarmee deze na droging weer te activeren is met water, zelfs ten opzichte van de reeds herbewerkbare merken zoals Talens en Winsor & Newton. Dit maakt het extreem vergevingsgezind en ideaal voor complexe lagen en correcties.

Essentiële Materialen voor de Gouache Kunstenaar

Naast de verf zelf zijn er enkele andere materialen die essentieel zijn voor een optimale gouache-ervaring. De juiste tools kunnen een wereld van verschil maken in je schilderproces en de kwaliteit van je resultaten.

Verfsets

Wanneer je net begint met gouache, is het verstandig om te starten met een basisset van kleuren. Vanuit primaire kleuren (rood, geel, blauw) en enkele secundaire kleuren kun je de meeste andere kleuren mengen, wat je een uitgebreid palet geeft zonder direct veel geld uit te geven. Diverse merken bieden samengestelde basissets aan, zoals de primaire kleurenset van Daniel Smith, verschillende sets van Talens, of de basissets van Winsor & Newton. Dit stelt je in staat om de techniek te verkennen en te experimenteren met kleurenmenging.

Penselen: De Juiste Keuze voor Controle

Voor gouache werk je het fijnst met synthetische penselen die zachte haren hebben, een goede terugvering bezitten en veel water kunnen opnemen. In tegenstelling tot wat sommigen denken, zijn penselen met synthetische haren vaak beter geschikt dan penselen met zeer zachte haren die specifiek voor aquarelverf zijn ontworpen. Aquarelpenselen hebben vaak minder terugvering, wat bij de wat stuggere gouacheverf kan leiden tot een gebrek aan controle over je penseelstreek, vooral wanneer je de verf dekkend en met minder water wilt gebruiken. Voor dekkende toepassingen heb je meer baat bij een wat steviger penseel. Penselen met varkenshaar zijn daarentegen te stug voor de zachte gouacheverf en kunnen de verf ongelijkmatig aanbrengen of zelfs beschadigen.

Onze persoonlijke favoriet voor gouache is de Raphael Sepia, met een korte steel. Deze penselen zijn verkrijgbaar in diverse vormen zoals rond, plat, sleper, of een schuin penseel, waardoor je veelzijdig kunt werken. Ook de Raphael Precision is zeer geschikt voor gouache. De haren van de Precision zijn iets zachter dan die van de Sepia, wat fijner is wanneer je meer water aan je gouache wilt toevoegen voor transparantere effecten. Dit penseel is verkrijgbaar in rond, plat, sleper, schuin én rond met korte haren.

Papier: De Basis van je Kunstwerk

De keuze van papier is cruciaal voor schilderen met gouache. Je hebt papier nodig dat echt geschikt is voor deze verfsoort. Om te beginnen adviseren wij een papierdikte van minimaal 220 grams, waarbij 300 grams perfect is. Gebruik je dunner papier, dan loop je het risico dat de vezels beschadigd raken en/of het papier gaat kromtrekken door het water. Let ook op de structuur van het papier. Hoewel aquarelpapier zeer geschikt is voor gouache, maakt de gestructureerde variant het lastiger om strakke lijnen en egale vlakken te creëren. De keuze hangt uiteraard af van je schilderstijl, maar wij raden Smooth Surface papier van Winsor & Newton of Bristol papier van Canson aan voor een gladde afwerking.

Palet: Praktisch en Schoon

Een van de grote voordelen van gouache is dat het, dankzij de wateroplosbaarheid, zeer eenvoudig schoon te maken is. Hoewel je een oud bord als palet kunt gebruiken, zijn er ook speciaal ontworpen paletten die je kleuren mooi ordenen. Paletten van geglazuurd porselein zijn ideaal, omdat de gouache hier mooi op zijn plaats blijft liggen en het schoonmaken nog gemakkelijker maakt. Kies bijvoorbeeld voor een rechthoekig mengpalet of een rozet paletje, beide bieden een uitstekend oppervlak om je kleuren te mengen en te bewaren.

Fixatief: Bescherming en Verdieping

Het fixeren van een gouache-schilderij is niet strikt noodzakelijk, maar het biedt zeker een aantal voordelen, vooral als je de duurzaamheid van je werk wilt vergroten en de kleuren wilt beschermen. Ten eerste maakt een fixatief je schilderij watervast, wat ervoor zorgt dat het werk minder vochtgevoelig wordt en minder snel beschadigt bij aanraking met water. Ten tweede kan de fixatief, afhankelijk van het aantal lagen dat je toepast, een lichte glans geven aan je matte gouacheschilderij, wat sommige kunstenaars waarderen. Tot slot kan de fixatief de kleuren nog dieper en levendiger maken, waardoor je kunstwerk nog meer tot zijn recht komt. In onze winkel vind je de Protecting Spray van Talens als een geschikte fixatie voor gouache.

Extra Tip: Strakke Randen met Tape

Wil je een strakke kadering creëren waardoor jouw gouache schildering letterlijk van het papier 'springt'? Of wil je voorkomen dat je knoeit met verf aan de randen van je papier? Plak je ondergrond dan aan de randen af met schilderstape. Dit zorgt voor scherpe, schone randen en een professionele afwerking van je werk.

Waarvoor Gebruik je Gouache? De Veelzijdige Toepassingen

Gouache is een medium met een rijke geschiedenis en een breed scala aan toepassingen, zowel in de kunst als in commerciële sectoren. De dekkende eigenschap en de matte afwerking maken het bijzonder geschikt voor specifieke doeleinden, in tegenstelling tot de transparante aquarel of de duurzame acrylverf.

In de kunstwereld wordt gouache vaak gebruikt voor illustraties, concept art, en snelle schetsen of studies. De mogelijkheid om de verf na droging opnieuw te activeren, maakt het een ideaal medium voor experimentatie en het verfijnen van composities. Artiesten zoals J.M.W. Turner, Paul Klee, Marc Chagall en Pablo Picasso hebben de techniek van gouache toegepast in hun werken, vaak vanwege de intense kleurkracht en de mogelijkheid tot snelle, directe expressie.

Historisch gezien werd gouache, of plakkaatverf zoals het ook wel genoemd werd, veelvuldig ingezet voor commerciële doeleinden. De dekkende aard maakte het perfect voor het ontwerpen van posters en affiches, waar sterke, contrasterende kleuren en duidelijke lijnen essentieel waren. Vandaar de namen 'poster paint' of 'designer's colours'. Daarnaast werd het gebruikt voor het schilderen van decors, decoraties en diverse illustraties in boeken en tijdschriften. Het vermogen om snel te drogen en een egale, matte afwerking te geven, maakte het zeer efficiënt voor dergelijke producties.

Hoewel gouache een volwaardig kunstenaarsmedium is, wordt het relatief minder vaak gebruikt voor 'hoofdwerken' die bedoeld zijn voor langdurige tentoonstelling of verkoop, in vergelijking met olieverf of acryl. Dit komt voornamelijk door de kwetsbaarheid van de verflaag; zonder fixatie blijft gouache altijd gevoelig voor vocht en kan het bij aanraking of transport beschadigen. Echter, voor werken die gedigitaliseerd worden (zoals illustraties voor drukwerk) of voor persoonlijke studies, is gouache een fantastische keuze. De unieke, fluweelachtige afwerking en de levendige, dekkende kleuren blijven een grote aantrekkingskracht uitoefenen op kunstenaars die op zoek zijn naar een expressief en veelzijdig medium.

Veelgestelde Vragen over Gouache

Om een volledig beeld te geven van gouache, beantwoorden we hieronder enkele veelgestelde vragen.

Kan gouache gemengd worden met acrylverf?

Ja, gouache kan gemengd worden met acrylverf, maar dit zal de eigenschappen van de gouache fundamenteel veranderen. Zodra acrylverf wordt toegevoegd, zal het mengsel drogen tot een watervaste laag. Dit betekent dat de unieke herbewerkbaarheid van gouache na droging verloren gaat. Het resulterende mengsel zal de dekkracht van gouache behouden, maar de flexibiliteit en duurzaamheid van acrylverf aannemen. Experimenteer hiermee op een teststuk om te zien of het de gewenste effecten oplevert voor jouw project.

Is gouache lichtecht?

De lichtechtheid van gouache varieert sterk per merk en zelfs per specifiek pigment binnen een merk. Kwaliteitsgouache van gerenommeerde kunstenaarsmerken (zoals Talens, Winsor & Newton, Daniel Smith) heeft over het algemeen een hoge lichtechtheid, wat betekent dat de kleuren goed bestand zijn tegen vervaging door licht over een langere periode. Goedkopere plakkaatverf, die vaak als hobby- of schoolmateriaal wordt verkocht, bevat daarentegen vaak minder lichtechte pigmenten en kan sneller vervagen. Controleer altijd de productinformatie en de lichtechtheidssymbolen (vaak sterren of plustekens op de tube) om zeker te zijn van de kwaliteit.

Waarom craquelt of brokkelt mijn gouache?

Gouache kan craqueleren (barsten) of afbrokkelen als het te dik wordt aangebracht, als er te weinig water is gebruikt, of als de verf een te hoog gehalte aan bindmiddel heeft ten opzichte van het pigment. Gouache is ontworpen om in relatief dunne, egale lagen te worden aangebracht. Wanneer het te pasteus wordt gebruikt zonder voldoende water, kan het tijdens het drogen krimpen en barsten. Het toevoegen van een beetje water om de verf vloeibaarder te maken voordat je het aanbrengt, kan dit probleem helpen voorkomen. Zorg er ook voor dat elke laag goed droog is voordat je een nieuwe aanbrengt.

Kan ik gouache op canvas gebruiken?

Het gebruik van gouache direct op onbehandeld canvas is niet optimaal. Gouache hecht het beste op absorberende, poreuze ondergronden zoals papier. Op canvas kan het minder goed hechten en kwetsbaarder zijn voor afbrokkelen. Als je gouache op canvas wilt gebruiken, is het sterk aan te raden om het canvas eerst te prepareren met een geschikte gesso of primer. Een gesso-laag zorgt voor een absorberend oppervlak waarop de gouache beter kan hechten en zich gelijkmatiger kan verspreiden. Echter, zelfs met gesso blijft gouache gevoeliger voor beschadiging dan acryl- of olieverf op canvas, tenzij het goed gefixeerd en ingelijst wordt.

Is gouache giftig?

De meeste moderne gouacheverven, vooral die van gerenommeerde merken, zijn niet-toxisch en veilig voor algemeen gebruik, inclusief gebruik door kinderen (afhankelijk van leeftijdsrichtlijnen). Fabrikanten houden zich aan strenge veiligheidsnormen. Echter, net als bij elke verf, kunnen specifieke pigmenten (vooral historische of zeer gespecialiseerde kleuren die zware metalen bevatten) uitzonderingen zijn. Lees altijd het etiket en de veiligheidsinformatie op de verpakking van de specifieke verf die je gebruikt, vooral als je met kinderen werkt of als je gevoelig bent voor bepaalde stoffen.

Hoe bewaar ik gouache?

Gouache in tubes bewaar je het beste goed afgesloten op een koele, droge plaats om uitdroging te voorkomen. Zorg ervoor dat de doppen stevig vastzitten na elk gebruik. Een van de grote voordelen van gouache is dat opgedroogde verf op een palet, zoals eerder besproken, met water weer geactiveerd kan worden. Dit betekent dat je niet per se al je gemengde kleuren hoeft weg te gooien na een sessie; je kunt ze later eenvoudigweg weer nat maken en hergebruiken. Dit maakt gouache een zeer economisch medium om mee te werken.

Als je andere artikelen wilt lezen die lijken op Gouache en Acrylverf: Zijn Ze Hetzelfde?, kun je de categorie Verf bezoeken.