Drakenbloed en Kraplak: Rode Pigmenten door de Eeuwen Heen

Al eeuwenlang zijn mensen gefascineerd door de kracht en schoonheid van kleuren, en rode pigmenten nemen hierin een bijzondere plaats in. Twee van de meest intrigerende historische rode stoffen zijn Kraplak en Drakenbloed. Hoewel beide een dieprode tint delen, verschillen hun oorsprong, samenstelling en toepassingen aanzienlijk. Dit artikel duikt in de rijke geschiedenis en diverse eigenschappen van deze opmerkelijke natuurlijke en later synthetische kleurstoffen, en beantwoordt de vragen die velen bezighouden over hun herkomst en nut.

Kraplak, ook wel bekend als meekraplak, is een pigment met een rijke historie die teruggaat tot de oudheid. De naam ‘kraplak’ is afgeleid van de meekrapplant (Rubia tinctorum), een plant waarvan de wortels de basis vormen voor dit pigment. De wortel van de meekrapplant heeft haakachtige uitsteeksels, waaraan de naam ‘meekrap’ mogelijk te danken is. Na het oogsten worden de wortels gedurende een bepaalde periode opgeslagen. In deze opslagperiode vormt zich de kostbare kleurstof alizarine. Deze alizarine wordt vervolgens opgelost en neergeslagen op een substraat, wat mede de uiteindelijke kleur van het pigment bepaalt. Kraplak kan variëren van purperrood tot roodbruin en zelfs donkerviolet, afhankelijk van het gebruikte substraat.

De geschiedenis van kraplak is verweven met die van de vroege beschavingen. Het wordt aangenomen dat de Feniciërs, een volk bekend om hun zeevaart en handelsnetwerken, al voor het eerst kraplak produceerden. De Griekse naam voor purperrood, phoinikon, verwijst mogelijk naar deze vroege Fenicische productie. Deze theorie wordt ondersteund door archeologische vondsten, zoals metersdikke lagen slakkenhuizen van de purperslak bij het hedendaagse Libanese Saida. Het was deze purperslak die werd gebruikt voor het beroemde Tyrische purper, een koninklijke kleur die echter extreem kostbaar en arbeidsintensief was om te produceren; voor slechts één gram verfstof waren 8.000 tot 40.000 slakken nodig, en het proces van het omzetten van het slakkenslijm in verfstof in de zon veroorzaakte een afschuwelijke stank. Het is dan ook niet verwonderlijk dat men al vroeg zocht naar een alternatief.

De Romeinen en Grieken kenden al alizarine, dat vanuit India werd geïmporteerd. Plinius de Oudere, de Romeinse schrijver en natuuronderzoeker, noemde de kleurstof die hieruit werd bereid rubia, wat ‘rood’ betekent. De meekrapplant, oorspronkelijk afkomstig uit India, vond in de 16e eeuw zijn weg naar Europa en werd op grote schaal verbouwd in Zeeland, Nederland, dat een belangrijk centrum werd voor de meekrapteelt. Echter, de opkomst van de synthetische chemie in de 19e eeuw betekende het begin van het einde voor de grootschalige meekrapteelt. In 1869 slaagden de Duitse chemici Carl Graebe en Carl Liebermann erin om kunstmatig alizarine te bereiden uit steenkoolteer, wat leidde tot een sterke teruggang van de natuurlijke meekrapteelt. De kraplak die we vandaag de dag kennen, is dan ook overwegend een synthetisch product, hoewel de eigenschappen in veel opzichten vergelijkbaar zijn met de historische variant.

De eigenschappen van kraplak maken het een veelzijdig pigment. Het staat bekend om zijn lichtechtheid en kan met de meeste verfstoffen worden gemengd. Een cruciale uitzondering hierop zijn kalkhoudende producten; kraplak kan hier niet mee worden vermengd. Dit is een belangrijk detail voor kunstenaars en restaurateurs. Door zijn min of meer transparante aard leent kraplak zich uitstekend voor glaceren, een techniek waarbij dunne, transparante lagen over een onderliggende kleur worden aangebracht. Dit is vooral waardevol in kunstschilderverven, bijvoorbeeld wanneer het over een laag vermiljoenrood wordt geglaceerd, waardoor de lichtechtheid van het vermiljoen wordt verbeterd en de kleur een diepere, rijkere gloed krijgt.

Een heel ander verhaal, maar met eveneens een dieprode kleur, is dat van Drakenbloed. Drakenbloed is een rode hars die wordt verkregen uit het sap van verschillende soorten bomen, vaak bekend als ‘drakenbomen’. Deze bomen groeien in diverse geografische gebieden en de specifieke bron van de hars varieert per locatie. De meest voorkomende bronnen zijn Calamus draco (voorheen bekend als Daemonorops draco), afkomstig uit Indonesië en Maleisië; Croton lechleri, ook bekend als Sangre de Drago, die inheems is in Zuid-Amerika; verschillende Pterocarpus-soorten uit West-Indië; en de Dracaena cinnabari en Dracaena draco, die voorkomen in Jemen en op het Arabisch Schiereiland. De naam ‘drakenbloed’ verwijst duidelijk naar de dieprode kleur van de hars, die lijkt op bloed.

Chemische analyses van drakenbloedextracten hebben honderden componenten aan het licht gebracht, waaronder bexarotene, taspine, proanthocyanidinen, catechines, aldehyden, flavonoïden, tannines, terpenen en steroïden. Het is nog onduidelijk welke specifieke ingrediënten verantwoordelijk zijn voor de vermeende medicinale effecten van drakenbloed, en dit kan bovendien variëren per plantensoort en per beoogd medicinaal effect.

De toepassingen van drakenbloed zijn verrassend breed en gaan verder dan alleen pigmentatie. Traditioneel wordt drakenbloed gebruikt als vernis, verfpigment en kleurstof. Maar het meest opmerkelijke zijn de uitgebreide traditionele kruidengeneeskundige toepassingen. Topisch wordt drakenbloed aangebracht als adstringens voor wondgenezing en om bloedingen te stelpen (hemostase). Het wordt ook gebruikt bij insectenbeten en herpeszweren. Oraal wordt drakenbloed ingenomen voor de behandeling van spijsverteringsstoornissen en diarree. Er zijn ook beweringen over antidiarrheale, anti-ulcus, antireumatische, pijnstillende, ontstekingsremmende, antioxiderende, hypoglycemische, cardiotonische, neuroprotectieve en antineoplastische activiteiten, zowel in vitro als in diermodellen. Een opmerkelijke moderne toepassing is de extractie van crofelemer uit de Zuid-Amerikaanse drakenboom Croton lechleri, dat is goedgekeurd voor de behandeling van niet-infectieuze diarree bij HIV-positieve personen.

De Dracaena cinnabari en Dracaena draco soorten zijn met name bekend om hun hars, die ook in de traditionele kruidengeneeskunde wordt gebruikt voor het behandelen van wonden en ziekten, zoals zweren en chronische gastritis. De consistentie van drakenbloed van Dracaena Cinnabari kan een antibacteriële beschermlaag op de huid vormen, wat de huid beschermt tegen infecties en een snellere genezing mogelijk maakt. Tegenwoordig zijn er ook commerciële medicijnen beschikbaar die op basis van drakenbloed zijn gemaakt en diverse toepassingen kennen.

Naast de medicinale en pigmenttoepassingen heeft drakenbloedextract ook verrassende voordelen voor haarverzorging. Het biedt een barrière-effect op het haar en ondersteunt de dagelijkse verzorging. Het creëert een sterke beschermlaag op haar en baard, helpt op natuurlijke wijze te hydrateren en vergemakkelijkt het stylen door klitten te voorkomen en het kammen te vergemakkelijken. Hoewel de veiligheid van drakenbloed nog niet uitgebreid is geëvalueerd in grote prospectieve studies bij mensen, wordt het over het algemeen als veilig beschouwd. In verschillende kleine klinische onderzoeken zijn geen ernstige bijwerkingen gemeld, hoewel topische vormen af en toe branderigheid of jeuk kunnen veroorzaken, en orale vormen soms milde misselijkheid, een bittere smaak en tijdelijk losse ontlasting.

Hieronder vindt u een vergelijking tussen Kraplak en Drakenbloed:

Veelgestelde Vragen over Drakenbloed en Kraplak:

Welke kleur heeft drakenbloed?

Drakenbloed heeft een kenmerkende dieprode kleur. Deze rode tint is de reden waarom de hars zijn naam ontleent aan het mythische bloed van draken. De intensiteit en exacte nuance kunnen enigszins variëren afhankelijk van de specifieke plantensoort waaruit het is gewonnen.

Waar is drakenbloedhars goed voor?

Drakenbloedhars is goed voor een breed scala aan toepassingen, zowel historisch als modern. Het wordt gebruikt als vernis, als pigment voor verf en als kleurstof. In de traditionele kruidengeneeskunde wordt het topisch toegepast als een adstringens voor wondgenezing, om bloedingen te stelpen (hemostase), en bij insectenbeten en herpetische zweren. Oraal wordt het gebruikt om spijsverteringsstoornissen en diarree te behandelen. Daarnaast zijn er beweringen over ontstekingsremmende, pijnstillende, antioxidante en zelfs neuroprotectieve eigenschappen. Een modern medicijn, crofelemer, is afgeleid van drakenbloed en wordt gebruikt voor specifieke vormen van diarree.

Waar is drakenbloed goed voor?

De toepassingen van drakenbloed zijn uitgebreid, vooral in de traditionele geneeskunde. Het staat bekend om zijn vermogen om wonden te helpen genezen en biedt een antibacteriële bescherming op de huid, wat infecties helpt voorkomen en een snellere genezing bevordert. Het wordt gebruikt bij aandoeningen zoals zweren en chronische gastritis. De eigenschappen van drakenbloed omvatten ook ontstekingsremmende, antioxiderende en pijnstillende effecten, waardoor het een waardevol ingrediënt is in verschillende kruidengeneeskundige preparaten.

Is drakenbloed goed voor je haar?

Ja, drakenbloedextract kan zeker goed zijn voor je haar. Het heeft een barrière-effect op het haar, wat bijdraagt aan de dagelijkse verzorging en bescherming. Het biedt een sterke beschermlaag voor zowel haar als baard en helpt op natuurlijke wijze te hydrateren. Bovendien vergemakkelijkt het het stylen van haar en baard door klitten te voorkomen en het kammen te vergemakkelijken, wat resulteert in soepeler en beter handelbaar haar.

De verhalen van Kraplak en Drakenbloed zijn prachtige voorbeelden van hoe natuurlijke bronnen door de eeuwen heen zijn benut voor zowel esthetische als praktische doeleinden. Van de diepe, koninklijke purpers van kraplak tot de veelzijdige helende krachten van drakenbloed, deze rode pigmenten blijven ons fascineren met hun rijke geschiedenis en blijvende relevantie in de wereld van verf, kunst en welzijn.

Als je andere artikelen wilt lezen die lijken op Drakenbloed en Kraplak: Rode Pigmenten door de Eeuwen Heen, kun je de categorie Verf bezoeken.